Það þarf væntanlega ekki að koma á óvart að heimsfaraldur COVID-19 og afleiðingar sóttvarnaráðstafana stjórnvalda hér á landi og erlendis hafa verið til umræðu á nær öllum fundum stjórnar á starfsárinu.
Allt frá upphafi faraldursins, í mars 2020, hefur stjórn SVÞ fjallað um þróun og afleiðingar hans fyrir bæði fyrirtæki og einstaklinga. Allt frá upphafi lagði stjórnin áherslu á að fylgjast eins náið með þróun mála og kostur væri. Á fundi stjórnar hafa komið sérfræðingar á borð við Gylfa Zoega, prófessor, Valdimar Sigurðsson, prófessor og Önnu Hrefnu Ingimundardóttur, forstöðumann efnahagssviðs Samtaka atvinnulífsins, í því skyni að gera mönnum kleift að meta stöðuna á hverjum tíma.
Á vettvangi stjórnar var náið fylgst með þeim tillögum að mótvægisaðgerðum sem unnar voru innan Samtaka atvinnulífsins. Góð samstaða myndaðist meðal aðildarsamtaka SA um þær aðgerðir sem lagðar voru til við stjórnvöld og kom framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins á fundi stjórnar til þess að gera nánar grein fyrir þeim tillögum atvinnulifsins í því efni. Þrátt fyrir að þær mótvægisaðgerðir sem gripið var til hafi nýst misjafnlega vel, er óhætt að fullyrða að þær hafa hjálpað fjölda fyrirtækja við að komast yfir erfiðasta hjallann og gert þeim kleift að halda ráðningarsambandi við starfsfólk, sem ella hefði ekki verið unnt.
Eins og oft hefur komið fram á opinberum vettvangi hefur meirihluti verslunar- og þjónustufyrirtækja að mörgu leyti notið góðs af COVID. Ástæðan er einkum sú að ferðalög erlendis hafa verið hverfandi á liðnu ári og hefur því verulegur hluti þeirrar neyslu sem að jafnaði fer fram erlendis, farið fram hér á landi. Aðildarfyrirtæki SVÞ hafa þó þurft að takast á við ýmsar áskoranir sem einkum helgast af umstangi og kostnaði vegna sóttvarnaráðstafana og hnökrum á aðfangakeðjum og flutningum erlendis. Í ýmsu tilliti hefur hlutfall rekstrarkostnaðar af veltu því farið hækkandi og eftirtekja því ekki verið eins hagstæð og ella.
Útganga Bretlands úr Evrópusambandinu tók endanlega gildi um sl. áramót. Fríverslunar-samingur hefur verið undirritaður milli Íslands og Bretlands sem er þó hugsaður til bráðabirgða. Stefnt er að gerð varanlegs samnings fyrir mitt þetta ár.
Þessi breyting á stöðu mikilvægasta viðskiptalands Íslands hefur haft umtalsverð áhrif bæði á starfsemi flutningafyrirtækja og innflytjendur á vörum frá Bretlandi. Hefur skrifstofa SVÞ fengið fjölmörg erindi frá félagsmönnum sem unnið hefur verið úr eftir bestu getu, en þess ber að geta að viðskiptaskrifstofa utanríkisráðuneytisins hefur sinnt öflugri upplýsingagjöf um stöðuna á Brexit og þau áhrif sem útganga Bretlands úr Evrópusambandinu hefur haft. Það hefur auðveldað SVÞ og öðrum hagsmunaaðilum mjög að veita upplýsingar til félagsmanna sinna.
Sameiginlegu markaðsátaki atvinnulífs og stjórnvalda undir yfirskriftinni “Íslenskt - láttu það ganga” var hleypt af stokkunum seinni hluta árs 2020. Tilgangur verkefnisins er að hvetja almenning til að beina viðskiptum sínum að íslenskum fyrirtækjum nú á þessum erfiðu tímum.
SVÞ kemur ásamt SA og SI að stærstum hluta fjármögnunar á verkefninu af hálfu atvinnulífsins, en stjórnvöld fjármagna verkefnið að meirihluta til. Ríkt hefur almenn ánægja meðal aðildarfyrirtækja SVÞ með verkefnið í heild, enda hefur tekist ágætlega að draga fram mikilvægi verslunar- og þjónustufyrirtækjanna fyrir íslenskt hagkerfi. Þetta markaðsátak mun standa yfir til ársloka 2021.
Samstarfssamningur milli Bílgreinasambandsins og SVÞ hefur verið undirritaður. Markmiðið með samningnum er að auka samstarf samtakanna tveggja á árinu 2021 í þeim tilgangi að efla bæði samtökin í hagsmunabaráttu, þjónustu við félagsmenn, fræðslu- og menntamálum og að ná fram hagræðingu í rekstri samtakanna beggja. Bæði samtökin gera sér grein fyrir því að rekstrarumhverfi aðildarfyrirtækja samtakanna beggja verður sífellt flóknara, sem leiðir til þess að þarfir félagsmanna fyrir aukna þjónustu og upplýsingagjöf eykst til muna. Ef vel tekst til með það samstarf sem nú er lagt upp með, binda báðir aðilar vonir við að samvinnan geti aukist enn frekar á næstu árum. Árangurinn af samstarfinu verður metinn reglulega á árinu 2021.
Staðan á vinnumarkaði var til umfjöllunar á haustdögum í tenglum við mögulega uppsögn Lífskjarasamningsins. Að mati SA og aðildarsamtaka þeirra voru allar forsendur þá brostnar fyrir samningum. Þrátt fyrir allt sem lagt hafði verið að mörkum bæði af hálfu stjórnvalda og atvinnurekenda til að bæta erfiða stöðu margra launaþega, var verkalýðshreyfingin ekki fáanleg til að endurskoða samninginn. Samtök atvinnulífsins ákváðu í ljósi stöðunnar að segja Lífskjarasamningnum ekki upp, en lýstu jafnframt þeirri skýru afstöðu sinni að sú innistæðulausa launahækkun sem tók gildi um áramótin, hlyti að auka líkur á uppsögnum starfsfólks.
Stjórn SVÞ samþykkti á fundi sínum þann 8. október sl. umhverfisstefnu fyrir samtökin. Umhverfisstefnan tekur bæði til innra starfs samtakanna en markmið hennar er ekki síður að vera aðildarfyrirtækjum og atvinnulífinu öllu góð fyrirmynd í umhverfismálum og sjálfbærni, og að leiðbeina, fræða, hvetja og styðja við aðildarfyrirtæki í málaflokknum, enda sé ekki síst skýr ávinningur af því fyrir aðildarfyrirtæki í formi betri afkomu, aukinnar starfsánægju starfsfólks og bættrar ímyndar.
Umhverfisstefnuna má lesa í heild sinni hér.
Smelltu hér til að sjá umfjöllun um áherslur SVÞ hvað varðar stafræna umbreytingu
Í því skyni að bregðast við heimsfaraldri COVID-19 gerði Alþingi ýmsar breytingar á skattalöggjöf með það fyrir augum að styðja við bak fyrirtækja sem sættu tekjutapi vegna skakkafalla á eftirspurnarhlið hagkerfisins. SVÞ lagði sitt af mörkum í vinnunni í samvinnu við SA. Til bráðabirgða var lögfest skattahækkun í formi breytinga á úthlutunargjaldi tollkvóta en hana gagnrýndu samtökin harðlega. Hagsmunaöfl tengd landbúnaði hafa barist fyrir breytingum á fríverslunarsamningum með samkeppnisvernd gegn innflutningi í huga sem kallar á aðgæslu. SVÞ beittu sér gagnvart stjórnvöldum og fóru fram á úrbætur á umhverfi tolla á blóm og plöntur og mjólkursnauðan ís. Þá var nokkuð um að aðildarfyrirtæki samtakanna leituðu til skrifstofu þeirra vegna tollframkvæmdar og álitamála um tollflokkun. Orkuskipti í samgöngum eru meðal helstu áherslumála ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum og því hafa SVÞ komið á framfæri ábendingum sem snerta skatta á ökutæki og umferð, m.a. í samstarfi við Bílgreinasambandið. Lagaumhverfi ökutækja er flókið og tímabært að ýmissri framkvæmd verði breytt og tóku SVÞ þátt í skoðun á slíkum álitamálum og samskiptum við stjórnvöld.
Á árinu áttu SVÞ töluverð samskipti við stjórnvöld. Í upphafi árs má segja að samskiptin hafi verið nokkuð hefðbundin og m.a. snert samkeppnismál, þjófnaði í verslunum, tax-free endurgreiðslur til ferðamanna, fyrirkomulag úrgangsmála, markaðssetningu nikótínvara, markaðssetningu einnota plastvara, samninga sjálfstæðra skóla, skipulag samgangna, hollustu- og mengunarvarnir, útgöngu Breta úr ESB, næringar- og heilsufullyrðingar, loftslagsmál, ökunám, atvinnuhúsnæði í fjöleignarhúsum, póstmál, innflutning búfjárafurða, framboð á matvælum, tollamál, innflutning blóma og plantna, vinnueftirlit, netverslun, tollfrjálsar verslanir, skil ársreikninga, opinber innkaup, skráningu raunverulegra eigenda, innheimtu á bifreiðasköttum, heimildir til lausasölu lyfja, útboð tollkvóta, markaðssetningu raftækja, ákvörðun lyfjaverðs, orkuskipti í samgöngum, birtingu niðurstaðna matvælaeftirlits, jurtaost, skipamál, og gengisbreytingar og viðskipti við hið opinbera.
Í byrjun marsmánaðar breyttust verkefnin töluvert vegna heimsfaraldurs COVID-19 og sóttvarnaráðstafana en frá þeim tíma komu samtökin m.a. að málum sem snertu undanþágur frá samkeppnislögum, upplýsingaöflun og -gjöf um vörubirgðir og gang flutninga, stöðu kvikmyndahúsa, fjölda- og nálægðartakmarkanir, stöðvun ífarandi aðgerða, leiðbeiningar vegna sóttvarnaráðstafana, beiðnir um breytingar á sóttvarnaráðstöfunum o.fl. Framangreindu til viðbótar áttu samtökin í ýmsum samskiptum við stjórnvöld fyrir hönd einstakra aðildarfyrirtækja.
SVÞ veittu svipaðan fjölda umsagna á síðasta ári og árið á undan. Tilfinning samtakanna er að átakaatriði hafi hins vegar verið færri en áður sem væntanlega skýrist hvað helst af þeim hefðbundna gangi mála að á seinni hluta kjörtímabils Alþingismanna fækkar umdeildum málum jafnan. Á árinu sendu SVÞ, ein og sér eða í samvinnu við önnur samtök atvinnurekenda, frá sér umsagnir um tæplega 80 mál og sneru flestar þeirra að ýmsum drögum að breytingu á lögum og stjórnvaldsfyrirmælum sem birt voru á samráðsgátt stjórnvalda.
Umsagnirnar voru afar mismunandi að umfangi, allt frá einni blaðsíðu upp í rúmlega tíu blaðsíður. Hafa ber í huga að ekki eru ávallt bein tengsl milli lengdar umsagnar og þeirrar vinnu sem liggur þar að baki. Í síðustu ársskýrslu SVÞ kom fram að til stæði að gera allar umsagnir samtakanna aðgengilegar á vefsíðu samtakanna. Vegna anna náðist ekki að ljúka því verki en það er þó enn framarlega á verkefnalista skrifstofu samtakanna. Yfirgnæfandi meiri hluti umsagna er þó aðgengilegur á samráðsgátt stjórnvalda og heimasíðu Alþingis.
Svo dæmi séu nefnd sneru umsagnir SVÞ á síðasta starfsári að breytingum á skráningar- og skoðunarskyldu ökutækja, breytingum á verksviði Póst- og fjarskiptastofnunar, aðgerðaráætlun í loftslagsmálum, reglugerð um lyfjafræðinema, opinberum stuðningi við nýsköpun, lagaákvæðum um tækniþróunarsjóð, breytingum á hafnalögum, vefverslun með áfengi, eftirlitsákvæðum laga um hollustuvernd og mengunarvarnir, fjármálaáætlun samkvæmt lögum um opinber fjármál, undirbúningi endurskoðunar fríverslunarsamnings Íslands og ESB um landbúnaðarvörur, fjárlagafrumvarp, flutningi póstmála til Byggðastofnunar, breytingum á reglugerðum á verksviði Vinnueftirlitsins, breytingum á lögum um mannvirki, breytingu á verksviði Neytendastofu, setningu nýrra reglna um upplýsingagjöf um eldsneyti, frumvörpum um einföldun regluverks, þingsályktunartillögu um menntastefnu, breytingum á lögum um virðisaukaskatt, bandorma á sviði skattamála, reglugerð um stjórnvaldssektir á sviði efnamála, breytingum á lögum um endurnýjanlegt eldsneyti, aðgerðum gegn matarsóun, lagaákvæði um urðunarskatt, breytingum á lögum um fjöleignarhús, efnahagsaðgerðir vegna COVID-19, lagaákvæðum um markaðssetningu einnota plastvara, lagaákvæði um fjárhaglega endurskipulagningu fyrirtækja, breytingum á reglugerðum um skoðun og skráningu ökutækja, breytingum á lagaákvæðum um starfsleyfi og skráningarskyldu fyrirtækja og breytingum á lagaákvæðum um stjórn sjúkratrygginga.